آیت‌الله تهرانی تجسم علم و تقوا بود و جنس جلسات اخلاقشان با همه سخنرانی‌های ایشان متفاوت بود و یکی از بارزترین ویژگی‌های آن، شرح احادیث اهل‌بیت(ع) با زبانی ساده و همه‌فهم بود. به بهانه سالروز شهادت حضرت صادق آل محمد(ص)، شرح دو حدیث نورانی آن حضرت، از زبان مرجع فقد و استاد عظیم‌الشأن اخلاق تهران منتشر میشود، امامی که صیت علوم حضرتش بلاد و مجامع علمی اسلامی را فرا گرفته و علمای عراق و حجاز و خراسان و شام و نقاط دیگر اسلام از محضرشان فیض می‌بردند:
رُوِیَ اَنَّهُ سَئَلَ رَجُلٌ عَنِ الصّادِقِ عَلَیهِ السَّلامُ اَن یُعَلِّمَهُ مایَنالُ بِهِ خَیرَالدُّنیا وَ الاخِرَةِ وَ لایُطَوِّلُ عَلَیهِ فَقالَ عَلَیهِ السَّلامُ: لاتَکذِب[1]؛ شخصی خدمت امام صادق علیهالسلام رسید و از حضرت درخواست کرد که به او کاری بیاموزد که به خاطر آن کار، به خیر دنیا و آخرت برسد و طولانی هم نباشد. امام صادق علیه السلام فرمودند: دروغ نگو.
شرح حدیث: در زمان ائمه معصومین علیهم السلام مرسوم بوده است که خدمتشان میرسیدند و تحفهای میگرفتند و میرفتند. این شخص انسان باصفایی است که از حضرت علیه السلام چنین درخواستی میکند. دراین روایت خیلی ظرافت است. درخواست انجام کاری را میکند ولی حضرت نمیفرمایند فلان عمل را انجام بده؛ بلکه میفرمایند دروغ نگو و بدان که در آن خیر دنیا و آخرت است.
در روایتی امام باقر علیه السلام، در بیان زشتی دروغ و مقایسه آن با دیگر پلیدیها میفرماید: «إنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِ اَقفَالاً وَ جَعَلَ مَفَاتِیحَ تِلکَ الاَقفَالِ الشَّرابَ وَ الکِذبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرابِ[2] » خداوند برای بدیها قفلهایی قرار داد که کلید آن همانا شراب است و دروغ از شراب بدتر است.
مبداء بسیاری از فسادها و شرور، چه فردی و چه اجتماعی دروغ است. منشاء تمامی ادیان فاسده و منحرفه دروغ است. بعضی برای برطرف شدن مشکلات و یا برآورده شدن حاجات و یا رسیدن به مقامی معنوی چهل روز اعمالی را انجام میدهند و از انجام بعضی کارها خودداری میکنند. انسان بداند اگر چهل روز دروغ نگوید، کارش درست می شود و هر گرهای که دارد باز میشود، چون بزرگترین گره و بدترین شرور دروغ است؛ زیرا دروغ توفیق انجام بسیاری از اعمال خوب را از انسان میگیرد و پرهیز از آن، توفیق اعمال صالح را به انسان میدهد. اگر انسانها صادق بودند، دیگر خیانت، غلّ و غشّ، نفاق، تکبّر، تهمت و ریا وجود نداشت.
[1] بحار الانوار، جلد 75، صفحه 241
[2]اصول کافی، جلد2، صفحه 338پ
*** *** ***
رُوِیَ عَن الصّادِقِ عَلَیهِ السَّلامُ قالَ: اَدَّبَنی أبی بِثَلاثٍ؛ قالَ لی: یابُنَیَّ مَن یَصحَب صاحِبَ السُّوءِ لایَسلَم وَ مَن لایُقَیَّد اَلفاظَهُ یَندَمُ وَ مَن یَدخُل مَداخِلَ السُّوءِ یُتَّهَمُ[1]
ترجمه حدیث: امام صادق علیه السلام فرمودند: پدر بزرگوارم امام محمدباقر علیه السلام مرا به سه چیز ادب کردند و فرمودند: «ای پسرم! هرکس رفت و آمد و نشست و برخاستش با انسانهای بدی باشد که آن افراد روشهای بدی دارند، این را بداند که به سلامت نخواهد رسید. و کسی که زبان خود را مهار نکند و جلوی سخنان خود را نگیرد، بالاخره پشیمان خواهد شد. و کسی که در مکانهای بدنام و جلساتی که اعمال بد و گناه در آنها انجام میشود، وارد شود به کاری بد متهم میشود.»
شرح حدیث: اوّل: حضرت علیه السلام روابط با انسانهای دیگر را میفرماید که مصاحبت، معاشرت و مجالست و رفاقت با افرادی که از بدکارانند، هرچند هم که انسان خوب باشد روی او اثر میگذارد و بیبرو برگرد، انسان خراب خواهد شد.
دوّم: مراقبت و مواظبت از زبان است که هر چیزی از آن بیرون نیاید. اولین گام در سیر و سلوک الهی در باب مراقبت، مراقبتِ زبانی میباشد و بداند که بسیاری از انسان ها روز قیامت به خاطر مراقبت نکردن از زبان خود وارد جهنم میشوند. اثر روابط و رفاقت با انسانهای ناسالم و مراقبت نکردن از زبان فقط در قیامت نمیباشد، بلکه در همین دنیا و در روابط بد، بد میشود. اگر زبان مقیّد نباشد، انسان پشیمان میشود.
سوّم: اگر انسان به مکانها و مجالس و جاهایی برود که در آنجا افراد بدکار و بی سروپا میروند و گناه و معصیت، لهو و لعب، غیبت، تهمت، بدگویی، بدزبانی و ... انجام بشود، حتّی اگر خود او هم کار بد انجام ندهد، متّهم به آن اعمال میشود که باعث پیدایش این اتهام هم خود او میباشد.
[1]بحار الانوار، جلد75، صفحه 261
